Мазмұнға өту

Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру

Уикикітап жобасынан

Мазмұны


Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы

  1. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы
  2. Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы
  3. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру
  4. Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар
  5. Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері
  6. Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы
  7. Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы
  8. Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері
  9. Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері
  10. Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар
  11. Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар
  12. Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау
  13. Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері
  14. Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті
  15. Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері
  16. Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру
  17. Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері
  18. Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері
  19. Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу
  20. Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы
  21. Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы
  22. Бөлмелердің жарықтандырылуы
  23. Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету
  24. Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар
  25. Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары
  26. Оқу кабинеттерінің жабдықталуы
  27. Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар
  28. Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар
  29. Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар
  30. Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар
  31. Балалардың аяқ киімі
  32. Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы
  33. Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері
  34. Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру
  35. Зиянды әдеттердің алдын алу
  36. Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту
  37. Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет
  38. Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері


Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру

Шынығу деп организмнің қоршаған орта факторларына, әсіресе, метеорологиялық факторларға (шынығудың арнаулы әсері) қарсы тұру мүмкіндігін арттыратын процедуралар жүйесін түсінеді. Сонымен қатар шынығу организмнің қызмет қабілетін жоғарылатады, әр түрлі ауруларға иммунобиологиялық қарсы тұру (арнаулы емес әсері) дәрежесін арттырады.

Жеке әсерлердің ұзақтығы мен күшінің жүйелі түрде қайталануына байланысты, шынығуды жаттығулардың жеке түрі деп қарауға болады. Бұл жағдай шынығудың негізгі принциптерін ( ақырындап, еппен бастау және жүйелігін сақтау) анықтайды.

Балаларды ерте жастан метеорологиялық факторларға шынықтырудың маңызы өте зор. Дене температурасының тұрақтылығы химиялық және физикалық болып бөлінетін термореттеу процесі арқылы сақталады. Біріншісі- жылу бөлінуін (зат алмасу) реттеу, екіншісі- жылу беруді реттеу болып табылады. Сыртқы ортаның температуралық факторлары, терінің терморецепторларына (жылулық, салқындық) әсер етеді. Бұл рецепторлар дененің барлық аймақтарында біркелкі таралмаған. Оның ең көп бөлігі бет терісінде, ең аз бөлігі иық, қол терілерінде орналасқан. Кейінгі жылдары терідегі жүйке жүйесінің еркін аяқталуы туралы - салқындаған кезде терідегі жиі соға бастайтын импульс яғни салқын сезгіш жіпшелер туралы айтыла бастады. Импульстер рецептордан гипотала-мусқа (организмнің жылу реттеу орталығына) барады. Жылу реттеу реакциялары өз кезегінде зат алмасу және қаңқа бұлшық еттерінің моторлы ортасымен, яғни жылу өндіру орталығымен байланыста болады.

Дене температурасын реттеуде перифериялық қан айналысының жылдамдығы мен көлемі, тері бетінің жылу беру мөлшерін өзгертеді. Температуралық тітіркендіргіштер әсер еткенде қан тамырларының кеңеюуі немесе тарылуы, орталық жүйке-жүйесінің қатысуымен реттеледі. Салқын әсер еткенде, рефлекторлық реакциялар жылу бөлінуді 15-30% кемітіп, қан тамырларының тарылуын қамтамасыз етеді. Сонымен бірге жылу өндіруді ұлғайтатын, шартсыз рефлекстер де іске қосылуы мүмкін.

Бала организмі туған күнінен бастап, термореттеуші жүйемен реттеледі, бірақ ол толық жетілмеген, әлсіз болып келеді. Балалардың терісі ересектердікіне қарағанда жұқалау және капиллярларға бай келеді. Тері бетінің көлемі де салыстырмалы түрде көбірек болады, зат алмасу процессі ересектерге қарағанда үдемелі түрде жүретіндіктен, жылу берілуіне қолайлы жағдай туады, сондықтан олар салқын тигеннен пайда болатын ауруларға бейім келеді.

Жылу реттеу жүйесінің дұрыс жетілуі үшін, организм шынығуды қажет етеді және осы жүйелерге кейбір жүктеме түсіру бала организміне зиянды емес, керісінше, пайдалы болып келеді. Сондықтан, организмнің шынығу процесі термореттеу аппаратының жаттығуына негізделген.

Балалық шақта әсіресе, сәбилік шақта және мектепке дейінгі кезеңдерде химиялық жылу реттеу орталығының өте маңызды қорғаныш рөлін атқарады. Салқын тітіркендіргіштерге тері-тамыр реакциясының жылдамдығы жас өскен сайын арта түседі, бірақ аздаған шынығу процедурасы болуы да мүмкін. Рецепторлық аппараттар мен қан-тамыры реакцияларына қайта-қайта жүктеме түсіру, олардың қызметін жетілдіре түседі және термореттеу жүйесінің функционалдық мүмкіндіктерінің жетілуін жылдамдатады. Белгілі шартсыз рефлекстерден басқа, солардың негізінде, балалар организмінде температуралық әсерлерге термореттеу жүйесін саналы түрде іске қосатын шартты рефлекстер пайда болады.

Шынығудың тиімділігі төменде көрсетілген принциптердің сақталуына байланысты:

  1. Процедураларды қолданудың жүйелілігі;
  2. Тітіркендіргіштердің күшін ептеп ұлғайту;
  3. Жасына, денсаулығына және шынығу дәрежесіне байланысты шынығуды бастаған кезде, жеке бас ерекшеліктерін ескеру;
  4. Балалардың ең жақсы жылулық жағдайда болуы;
  5. Баланың көңіл-күйінің дұрыстығы.

Балаларды шынықтырудың құралдары болып, негізінен табиғи факторлар алынады: ауа, су, күн радиациясы. Оларды шынығуға пайдалану үшін, белгілі гигиеналық талаптар қойылады. Ауа мен су таза және белгілі температурада болуы қажет. Сонымен қатар ауаның ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығы да есепке алынады. Күн сәулесінің түсетін бұрышы, әсер ету үстемдігі және ұзақтығы белгілі мөлшерде болуы қажет.

Жалпы алғанда, денешынықтыру тәрбиесінің салауаттандырудағы тиімділігі екі негізгі принципті сақтағанда ғана дұрыс болады: тәуліктік қимыл-қозғалыс белсенділігіне гигиеналық нормаларға сәйкес түзетулер жүргізілуі және денешынықтыру тәрбиесінің гигиеналық негізделген жалпы моделінің болуы.

Қимыл-қозғалыс белсенділігінің дұрыс жасалған нормасы негізгі үш талаптың орындалуын: организмнің барлық жүйелерінің үнемді қызмет етуін, олардың сенімділігін және қоршаған ортаның өзгеруіне реакцияның дұрыс сақталуын қамтамасыз етуі керек.

Жылдық динамикада баланың жеке басының және ұжымның денсаулық көрсеткіштерінің жақсы жаққа өзгеруі, жас кезеңдерінің гигиеналық нормасының критерийі болып саналады. Гигиеналық нормалардың диапозондары, өсіп келе жатқан организмнің жеке бас ерекшеліктеріне байланысты қолдануға мүмкіндік береді.

Дәрігерлік бақылаудың негізгі формалары:

  1. Балалардың функционалдық мүмкіндіктерін анықтай отырып, денсаулық жағдайын тексеру;
  2. Денешынықтыру тәрбиесінің жүргізілуін жүйелі түрде бақылап отыру;
  3. Денешынықтыру тәрбиесі жүргізілетін орындарға санитарлық бақылау жүргізу;
  4. Мектепке дейінгі балалар мекемесінің қызмет-керлері мен балалардың ата-анасы арасында санитарлық ағарту жұмысын жүргізу.

Денешынықтыру тәрбиесін дұрыс ұйымдастыру үшін міндетті түрде бала организмінің өсу және даму ерекшеліктері ескерілуі керек.

Әдебиеттер

  1. Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б.
  2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004.,